Spojrzenie na Wielki Post

Spróbujmy prześledzić niektóre ze wskazań św. Maksymiliana, może i dla nas jego słowa będą inspiracją. Posłuchajmy rad Świętego, zawartych w artykule Wielki Post z "Rycerza Niepokalanej" 1923 r. Ta lektura odsłania też kawałek historii.

[...] Wielu w naszych czasach pragnęłoby poznosić wszelkie umartwienia, bo spodlony świat dzisiejszy szuka szczęścia w doczesnych, zmysłowych, a często i grzesznych przyjemnościach.

A jednak pokuta to [...] obowiązek i to ścisły obowiązek wszystkich, bo nikt nie jest bez grzechu. I [...] od pierwszych wieków Kościoła wierni, posłuszni nakazom Chrystusa Pana, ujarzmiali swoje ciało.

Chrystus Pan sam pościł przez 40 dni na puszczy i nakazał pokutę pod grozą zatracenia. "Jeżeli pokutować nie będziecie, wszyscy pospołu zginiecie" (Łk 13,5). A święty Piotr naucza w świątyni: "Pokutujcie i nawróćcie się, by grzechy wasze były zgładzone" (Dz 3,19).

Pierwsi też już chrześcijanie spełniali uczynki pokutne, a nawet wielki post był im już znany. Wspomina o tym święty Augustyn (zm. 430), św. Jan Chryzostom (zm. 407), Orygenes (zm. 253) i św. Ireneusz (zm. 202). Zachęcają oni wiernych do gorliwego odbycia wielkiego postu i piętnują tych, którzy go nie zachowywali wedle ówczesnej surowości [...].

Każdy więc, kto chce się zbawić, musi pokutować.

Kościół święty, chociaż całkowicie pokuty znieść nie może, to jednak na mocy władzy, otrzymanej od Chrystusa Pana, oznacza sposób pokutowania stosownie do czasu i miejsca.

Jednym z takich środków pokuty jest także bieżący wielki post. W wiekach pierwszych trwał on krócej, ale za to był znacznie ostrzejszy. [...].

W wieku VII dopiero zaokrąglono w Rzymie liczbę dni postnych na 40, zaczynając post od środy popielcowej. Zwyczaj ten objął w początkach wieków średnich cały świat katolicki. Papież Urban II na synodzie w Benewencie nakazał też zachować w całym Kościele dawny już zwyczaj posypywania głowy popiołem na początku postu. [...].

W Polsce od czasów Innocentego IV (1243-1254) [...] ostry był ten post, bo nie wyłączano ani niedziel, ani soboty, a wolno było jeść raz tylko na dzień i to bez mięsa, jaj i nabiału. [...].

Kościelny kodeks prawny (z 1917 r.) rozróżnia dokładnie post i wstrzemięźliwość od mięsa. Pości, kto raz na dzień posili się do syta, a rano i wieczór przyjmuje lekki posiłek, stosując się do zwyczaju miejscowego co do ilości i jakości (kan. 1251), chociażby używał mięsa. Wstrzemięźliwość od mięsa zaś zawiera powstrzymanie się od pokarmów mięsnych i rosołu; nie zaś od jaj i nabiału. Wolno też maścić (krasić) tłuszczem i jeść więcej razy do syta.

W wielkim poście obowiązuje post i wstrzemięźliwość w środę popielcową, w piątki i soboty wielkiego postu; sam zaś post w inne dni wielkiego postu.

Do powstrzymania się od mięsa są obowiązani wszyscy, którzy przekroczyli 7. rok życia; do postu zaś ci tylko, którzy skończyli 21 lat, a jeszcze nie zaczęli 60. roku.

Od postu zwalnia też prawo chorych, powracających do zdrowia i pracujących ciężko tak fizycznie jak i umysłowo. Więcej jednak wymaga ono do zwolnienia od wstrzemięźliwości od mięsa. Tylko bardzo ciężka praca, albo niemożliwość, jak np. w wojsku, od tego obowiązku zwalniają.

My, członkowie Milicji Niepokalanej, tym gorliwiej powinniśmy (wedle możności) odprawić ten święty post, bo umartwienie to potęga, która wraz z modlitwą zdobywa łaski Boże, czyści duszę, rozpala ją miłością ku Bogu i bliźnim i miłośnie podbija dusze Bogu przez Niepokalaną.

Po Soborze Watykańskim II w prawie kościelnym dotyczącym postu zaszły istotne zmiany.

Obecnie obowiązujący Kodeks Prawa Kanonicznego z 1983 r. w kanonach 1250-1253 określa, że:

• w Kościele powszechnym dniami i okresami pokutnymi są poszczególne piątki całego roku i czas Wielkiego Postu.
• Wstrzemięźliwość od spożywania mięsa lub innych pokarmów, zgodnie z zarządzeniem Konferencji Episkopatu, obowiązuje we wszystkie piątki roku, oprócz tych, w które wypada obowiązująca uroczystość.
• Wstrzemięźliwość wraz z postem ilościowym należy natomiast zachować w środę popielcową i Wielki Piątek - dotyczy to wszystkich od 18 do 60 roku życia.
• Prawem o wstrzemięźliwości związani są zaś wszyscy już od wieku 14 lat.

Kodeks upoważnia Konferencję Episkopatu do dokładniejszego określenia sposobu zachowaia w danym Kościele lokalnym postu i wstrzemięźliwości.

W Polsce sprawę tę precyzuje dekret Prymasa Polski z 30 XI 1966 (zob. "Wiadomości Archidiecezjalne Warszawskie" 57 (1967) 1-2). Na mocy tego prawa wiernych obowiązuje:

• 1. wstrzymanie się od pokarmów mięsnych we wszystkie piątki roku i w dniu 24 grudnia (wigilia Bożego Narodzenia), z powyższymi zastrzeżeniami, dot. wieku i uroczystości;
• 2. wstrzymanie się od pokarmów mięsnych i zachowanie postu ilościowego w środę popielcową i Wielki Piątek (bezwzględnie, dyspensuje wyłącznie wiek).

Teresa M. Michałek, FN / red.
Fot. Archiwum Niepokalanowa / Dephositphotos